دهخدا زبان عربی و علوم دینی را نزد شیخ غلامحسین آموخت. چند سال بعد که مدرسه سیاسی در تهران تأسیس شد، دهخدا در آن مدرسه به تحصیل پرداخت و زبان فرانسه را در آنجا آموخت.
همزمان با آغاز مشروطیت، وی با همکاری مرحوم جهانگیرخان و مرحوم قاسم خان، روزنامه معروف صوراسرافیل را منتشر کرد. ستون طنز چرند و پرند به قلم دهخدا و با امضای دخو در این روزنامه نوشته می‌شد.
سبک نگارش این ستون در ادب فارسی بی‌سابقه بود و مکتب جدیدی را در عالم روزنامه‌نگاری و نثر معاصر فارسی پدیدآورد.
دهخدا با شجاعت و جسارت تمام، مفاسد اجتماعی و سیاسی آن روزگار را با روش طنز در آن روزنامه منتشر می‌کرد. وی یکی از بنیانگذاران طنز در ایران است.
پس از درگذشت مظفرالدین‌شاه و روی کار آمدن محمدعلی میرزا و مخالفت وی با مشروطیت و آزادیخواهان، به دستور وی مجلس به توپ بسته شد و جمعی از آزادیخواهان تبعید و دستگیر شدند و دهخدا که جزو گروه آزادیخواهان بود به پاریس تبعید شد. وی در آنجا و سپس در سوئیس به انتشار مجدد روزنامه صوراسرافیل اقدام کرد.
پس از تبعید محمدعلی میرزا، دهخدا به ایران آمد و به عنوان نماینده به مجلس شورای ملی راه‌یافت.
در دوران جنگ جهانی اول، دهخدا در یکی از روستاهای چهارمحال‌و‌بختیاری ایران سکونت داشت و پس از پایان جنگ به تهران بازگشت و از امور سیاسی کناره‌گرفت و به کارهای علمی و فرهنگی مشغول شد و تا پایان عمر پرثمر خویش، به مطالعه و پژوهش ادامه داد.
علی اکبر دهخدا از خبره‌ترین و فعال‌ترین استادان ادبیات فارسی در روزگار معاصر است که بزرگترین خدمت به زبان فارسی در این دوران را انجام داده است.
لغتنامه بزرگ دهخدا که در بیش از پنجاه جلد به چاپ رسیده است و شامل همه لغات زبان فارسی با معنای دقیق و اشعار و اطلاعاتی درباره آنهاست و کتاب امثال‌و‌حکم که شامل همه ضرب المثل‌ها و احادیث و حکمت‌ها در زبان فارسی است، خود به تنهایی نشان‌دهنده دانش و شخصیت علمی دهخدا می‌باشند.
لغتنامه دهخدا حاصل بیش از چهل سال زحمات شبانه روزی او می‌باشد. این کتاب در بیست و شش هزار و چهار صد و هفتاد و پنج صفحه سه ستونی به قطع رحلی با تعداد شش هزار دوره، امروز در دسترس فارسی‌زبانان است.
چاپ لغتنامه، نخست در سال ۱۳۱۹ در چاپخانه بانک ملی آغاز شد و یک جلد آن در ۴۸۶ صفحه به چاپ رسید و مدتی متوقف شد، سپس مجلس شورای ملی عهده‌دار چاپ لغتنامه بود و چون لغتنامه به دانشگاه تهران منتقل شد، چاپخانه دانشگاه به تنهایی عهده‌دار چاپ آن شد که هم اکنون هم ادامه دارد.
محل فعلی مؤسسه لغتنامه در شمیران جنب باغ فردوس است و این مؤسسه توانسته لغتنامه دهخدا را در ۲۲۲ جزوه شامل حدود 27000 صفحه چاپ و در اختیار علاقه‌مندان و محققان ایران و پژوهشگران جهان قرار دهد.
علامه دهخدا هفتم اسفند سال 1334 چشم از جهان فرو‌بست و در ابن‌بابویه در مقبره خانوادگی مدفون گردید.
برخی از آثار علامه دهخدا:
- امثال و حکم
- ترجمه عظمت و انحطاط رومیان
- ترجمه روح القوانین
- فرهنگ فرانسه به زبان فارسی
- ابوریحان بیرونی
- تعلیقات بر دیوان ناصر خسرو
- دیوان سید حسن غضنوی
- تصحیح دیوان حافظ
- تصحیح دیوان منوچهری
- تصحیح دیوان فرخی
- تصحیح دیوان مسعود سعد
- تصحیح دیوان سوزنی
- تصحیح لغت فرس اسدی
- تصحیح صحاح الفرس
- تصحیح دیوان ابن یمین
- تصحیح یوسف و زلیخا
- مجموعه مقالات
- پندها و کلمات قصار
- دیوان دهخدا
